Νομικό πλαίσιο και συνέπειες στην ελληνική έννομη τάξη
Η ψευδορκία μάρτυρα και η ψευδής κατάθεση αποτελούν σοβαρά εγκλήματα κατά της δικαιοσύνης. Η αξιόπιστη και ειλικρινής κατάθεση αποτελεί βασικό θεμέλιο για την ορθή απονομή της δικαιοσύνης. Όταν κάποιος ψευδορκεί, δηλαδή λέει ψέματα ενώπιον δικαστηρίου υπό όρκο, υπονομεύει την ίδια τη λειτουργία του θεσμού της Δικαιοσύνης.
Ορισμός – Τι σημαίνει ψευδορκία;
Ψευδορκία είναι το αδίκημα κατά το οποίο ένας μάρτυρας, εξεταζόμενος ενόρκως σε δικαστική ή διοικητική διαδικασία, καταθέτει εν γνώσει του ψευδώς. Η κατάθεση αυτή μπορεί να αφορά τόσο τα γεγονότα όσο και κρίσεις, όταν αυτές παρουσιάζονται ως γεγονότα.
Η ψευδής κατάθεση, αντίστοιχα, μπορεί να αφορά και πρόσωπα που δεν δίνουν όρκο (π.χ. κατηγορούμενοι ή διάδικοι), αλλά ψευδομαρτυρούν είτε σε αστική είτε σε ποινική υπόθεση.
Νομικό Πλαίσιο: Άρθρο 224 Ποινικού Κώδικα
Η ψευδορκία μάρτυρα τιμωρείται βάσει του άρθρου 224 του Ποινικού Κώδικα, σύμφωνα με το οποίο:
«Όποιος, ως μάρτυρας σε δικαστική ή άλλη αρχή ή υπάλληλος κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, δίνει ενόρκως ψευδή κατάθεση, τιμωρείται με κάθειρξη έως 10 έτη.»
Εφόσον η πράξη αυτή τελέστηκε από αμέλεια, η ποινή είναι φυλάκιση έως δύο έτη.
Η διάταξη καλύπτει τόσο την περίπτωση ενώπιον τακτικού δικαστηρίου όσο και ενώπιον ανακριτικών αρχών, πειθαρχικών συμβουλίων, διοικητικών επιτροπών κ.λπ.
Στοιχεία για τη στοιχειοθέτηση του εγκλήματος
Για να θεωρηθεί ένα πρόσωπο ένοχο για ψευδορκία, πρέπει να συντρέχουν τα εξής:
Να είναι μάρτυρας που καταθέτει ενώπιον δικαστικής αρχής.
Να έχει δώσει όρκο (δηλαδή να έχει δηλώσει ότι θα πει την αλήθεια).
Η κατάθεση να είναι ενσυνείδητα ψευδής.
Η ψευδής κατάθεση να έχει επιρροή στην έκβαση της υπόθεσης.
Δεν είναι απαραίτητο να προκληθεί άμεση βλάβη, αρκεί η ψευδής μαρτυρία να είναι ικανή να παραπλανήσει το δικαστήριο.
Συνέπειες για τον μάρτυρα
Η ποινή της κάθειρξης για ψευδορκία είναι αυστηρή και μπορεί να φτάσει έως και τα δέκα έτη. Εάν διαπιστωθεί ότι ο μάρτυρας είχε σκοπό να παραπλανήσει συνειδητά το δικαστήριο, τότε το αδίκημα θεωρείται κακούργημα.
Σε περιπτώσεις ελαφρύτερες, εφόσον αποδειχθεί ότι ο μάρτυρας ενήργησε από αμέλεια, τότε το αδίκημα είναι πλημμέλημα.
Ο μάρτυρας που καταδικάζεται για ψευδορκία μπορεί επίσης να υποστεί παρεπόμενες ποινές, όπως αποστέρηση πολιτικών δικαιωμάτων και κοινωνικό στιγματισμό.
Ψευδορκία και ηθική βλάβη
Σε αστικές υποθέσεις, όπου ψευδής κατάθεση προκαλεί ζημία στον αντίδικο, μπορεί να προκύψει δικαίωμα αποζημίωσης λόγω ηθικής βλάβης ή διασυρμού, εφόσον αποδειχθεί ο δόλος και η συνέπεια της ψευδούς κατάθεσης.
Ποια είναι η διαδικασία;
Αν κάποιος πιστεύει ότι έλαβε χώρα ψευδορκία, μπορεί να:
Καταγγείλει την πράξη στον εισαγγελέα.
Καταθέσει μήνυση κατά του ψευδομάρτυρα.
Υποβάλει αίτηση αναψηλάφησης της δίκης, εφόσον η ψευδορκία επηρέασε την απόφαση.
Η αποδοχή της αναψηλάφησης βασίζεται στη σοβαρότητα του ισχυρισμού και στην απόδειξη ότι η απόφαση του δικαστηρίου εκδόθηκε με βάση ψευδή κατάθεση.
Συχνές Ερωτήσεις
1. Μπορεί ένας διάδικος να καταγγείλει μάρτυρα για ψευδορκία;
Ναι. Αρκεί να υπάρχουν αποδείξεις για τη δόλια πρόθεση του μάρτυρα και το ψευδές περιεχόμενο της κατάθεσης.
2. Η ψευδορκία αφορά μόνο ποινικά δικαστήρια;
Όχι. Ψευδορκία μπορεί να συμβεί και σε αστικές ή διοικητικές υποθέσεις όπου υπάρχει ενόρκως μαρτυρία.
3. Ποια η διαφορά ψευδορκίας και ψευδούς καταμήνυσης;
Η ψευδορκία αφορά ψευδή μαρτυρία υπό όρκο, ενώ η ψευδής καταμήνυση είναι η κακόβουλη υποβολή ψευδούς μήνυσης.
4. Τι ποινή προβλέπεται για ψευδορκία;
Κάθειρξη έως 10 έτη. Σε περίπτωση αμέλειας, η ποινή είναι έως 2 έτη φυλάκιση.
5. Πώς αποδεικνύεται η ψευδορκία;
Μέσω μαρτυριών, εγγράφων, αντίθετων στοιχείων και ενίοτε μέσω ομολογίας ή νέων αποδείξεων
