Το δεδικασμένο αποτελεί θεμελιώδη έννοια της δικονομίας και του δικαίου γενικότερα. Είναι ένας μηχανισμός που αποσκοπεί στη διασφάλιση της ασφάλειας δικαίου και στην αποτροπή των άσκοπων και πολλαπλών δικών για την ίδια υπόθεση.
Με απλά λόγια, όταν μια υπόθεση κριθεί τελεσίδικα από το δικαστήριο, η απόφαση αποκτά δεδικασμένο και δεν μπορεί να δικαστεί ξανά μεταξύ των ίδιων διαδίκων και για την ίδια υπόθεση.
Νομική Βάση – Τι προβλέπει ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας
Σύμφωνα με το άρθρο 324 ΚΠολΔ, η τελεσίδικη απόφαση που επιλύει μια διαφορά καθιστά την κρίση της δεσμευτική για τα ίδια πρόσωπα και για το ίδιο αντικείμενο. Το δεδικασμένο επεκτείνεται όχι μόνο στο τελικό διατακτικό της απόφασης αλλά και στις νομικές και πραγματικές βάσεις της.
Ειδικότερα, το δεδικασμένο αφορά:
Το υποκείμενο: δηλαδή τα ίδια πρόσωπα που συμμετείχαν στη δίκη.
Το αντικείμενο της διαφοράς: η συγκεκριμένη αξίωση ή έννομη σχέση.
Τη νομική αιτία της διαφοράς: το νομικό θεμέλιο της αξίωσης.
Τι καλύπτει το δεδικασμένο
Το δεδικασμένο:
Αποκλείει νέα αγωγή ή αίτηση για την ίδια νομική και πραγματική βάση.
Δεσμεύει τα ίδια μέρη και τους διαδόχους τους.
Προστατεύει από την κατάχρηση του δικαιώματος προσφυγής στη δικαιοσύνη.
Προάγει τη σταθερότητα των εννόμων σχέσεων.
Αυτό σημαίνει πως αν κάποιος χάσει τελεσίδικα μια υπόθεση, δεν μπορεί να επαναφέρει το ίδιο ζήτημα με νέα προσφυγή βασισμένη στα ίδια γεγονότα ή νομικά επιχειρήματα.
Πότε υφίσταται δεδικασμένο
Για να υφίσταται δεδικασμένο, θα πρέπει:
Να υπάρχει τελεσίδικη δικαστική απόφαση – δηλαδή απόφαση κατά της οποίας δεν μπορεί πλέον να ασκηθεί ένδικο μέσο (π.χ. έφεση).
Να υπάρχει ταυτότητα αντικειμένου, αιτίας και διαδίκων μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης υπόθεσης.
Αν πληρούνται οι παραπάνω προϋποθέσεις, κάθε νέα προσπάθεια δικαστικής διεκδίκησης μπορεί να απορριφθεί ως απαράδεκτη λόγω δεδικασμένου.
Παραδείγματα δεδικασμένου
Έστω ότι κάποιος εργαζόμενος προσφεύγει στα δικαστήρια διεκδικώντας αναδρομικές αποδοχές από τον εργοδότη του. Αν απορριφθεί η αγωγή του τελεσίδικα, δεν μπορεί να υποβάλει νέα αγωγή για το ίδιο χρονικό διάστημα και τις ίδιες αξιώσεις.
Αν ένας μισθωτής δικαστεί για μη καταβολή ενοικίων και το δικαστήριο εκδώσει τελεσίδικη απόφαση, η ίδια απαίτηση δεν μπορεί να διεκδικηθεί εκ νέου.
Ποιοι καλύπτονται από το δεδικασμένο;
Το δεδικασμένο δεσμεύει:
Τους διαδίκους που μετείχαν στη δίκη.
Τους δικαιούχους και διαδόχους τους (π.χ. σε περίπτωση θανάτου ή μεταβίβασης δικαιώματος).
Ορισμένες φορές και τρίτους, σε περιπτώσεις συλλογικών διαφορών ή διαδοχής νομικής σχέσης.
Εξαιρέσεις – Πότε δεν ισχύει το δεδικασμένο
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου, παρά την ύπαρξη τελεσίδικης απόφασης, δεν δημιουργείται δεδικασμένο:
Όταν πρόκειται για προσωρινή δικαστική προστασία (π.χ. ασφαλιστικά μέτρα).
Όταν το δικαστήριο δεν εισήλθε στην ουσία της υπόθεσης, αλλά απέρριψε την αγωγή για τυπικούς λόγους.
Όταν υπάρχουν νέα στοιχεία ή πραγματικά περιστατικά που δεν είχαν τεθεί υπόψη κατά την πρώτη δίκη.
Σχέση δεδικασμένου και εκτελεστότητας
Η τελεσίδικη απόφαση αποκτά εκτελεστότητα (δηλαδή μπορεί να εκτελεστεί μέσω αναγκαστικής εκτέλεσης) και δεδικασμένο. Αυτά είναι δύο διαφορετικές έννοιες:
Η εκτελεστότητα αφορά την πρακτική εφαρμογή της απόφασης (π.χ. κατάσχεση).
Το δεδικασμένο αφορά την απαγόρευση νέας δίκης για το ίδιο ζήτημα.
Συμπέρασμα
]Το δεδικασμένο αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της δικονομικής τάξης. Προστατεύει τα μέρη από την ατέρμονη επανάληψη των δικών και εξασφαλίζει τη σταθερότητα του δικαίου. Είναι σημαντικό τόσο για δικηγόρους όσο και για διαδίκους να γνωρίζουν πότε ισχύει και πώς λειτουργεί, ώστε να διαχειριστούν σωστά τα δικαιώματά τους μέσα στη δικαστική διαδικασία.
Αν έχετε αμφιβολίες για το αν μια υπόθεση καλύπτεται από δεδικασμένο, η συμβουλή ενός έμπειρου νομικού είναι απαραίτητη.
