Η απόφαση για την επιμέλεια ενός παιδιού μετά από ένα διαζύγιο ή έναν χωρισμό αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα για τους γονείς. Πολλές φορές, τίθεται το ερώτημα: Πότε μπορεί το παιδί να αποφασίσει με ποιον γονέα θα μείνει; Η απάντηση εξαρτάται από διάφορους νομικούς και πρακτικούς παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζονται από την ηλικία του παιδιού, τη νομοθεσία και τις συνθήκες της οικογένειας.
Νομικό πλαίσιο για την απόφαση της επιμέλειας
Στην Ελλάδα, η επιμέλεια των ανήλικων παιδιών ρυθμίζεται από το Οικογενειακό Δίκαιο και συγκεκριμένα από τον Αστικό Κώδικα. Σε περίπτωση διαζυγίου ή χωρισμού, η επιμέλεια μπορεί να ανατεθεί:
Και στους δύο γονείς από κοινού (κοινή επιμέλεια).
Σε έναν από τους δύο γονείς (αποκλειστική επιμέλεια).
Σε τρίτο πρόσωπο, εάν κανείς από τους γονείς δεν είναι κατάλληλος.
Το δικαστήριο αποφασίζει με βασικό γνώμονα το συμφέρον του παιδιού και λαμβάνει υπόψη διάφορους παράγοντες, όπως η σχέση του παιδιού με τους γονείς, η σταθερότητα του περιβάλλοντος και η ψυχική και σωματική του υγεία.
Σε ποια ηλικία μπορεί το παιδί να εκφράσει την επιθυμία του;
Σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο, το παιδί μπορεί να εκφράσει την επιθυμία του σχετικά με την επιμέλεια του, αλλά δεν έχει τη νομική δυνατότητα να αποφασίσει από μόνο του. Ωστόσο, η γνώμη του λαμβάνεται υπόψη, ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά του:
Έως 12 ετών: Το δικαστήριο δεν είναι υποχρεωμένο να ακούσει το παιδί, αλλά μπορεί να λάβει υπόψη έμμεσα τις επιθυμίες του μέσω κοινωνικών λειτουργών ή ψυχολόγων.
12 – 14 ετών: Το παιδί μπορεί να εκφράσει τη γνώμη του ενώπιον του δικαστή, ο οποίος την εξετάζει με προσοχή, αλλά δεν δεσμεύεται από αυτήν.
14 ετών και άνω: Το δικαστήριο δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην άποψη του παιδιού, εκτός αν αυτή δεν εξυπηρετεί το συμφέρον του.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν το παιδί είναι 16 ετών και άνω, τα δικαστήρια τείνουν να ακολουθούν την επιλογή του, εκτός αν υπάρχει σοβαρός λόγος να μην το κάνουν.
Παράγοντες που εξετάζει το δικαστήριο
Παρόλο που η επιθυμία του παιδιού παίζει ρόλο, το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη πολλούς παράγοντες πριν καταλήξει στην τελική απόφαση:
Η σχέση του παιδιού με κάθε γονέα – Ποιος ήταν πιο ενεργός στην ανατροφή του;
Η σταθερότητα του περιβάλλοντος – Ποιος γονέας μπορεί να προσφέρει ένα πιο ασφαλές και σταθερό περιβάλλον;
Η ψυχολογική κατάσταση του παιδιού – Πώς επηρεάζεται συναισθηματικά από την απόφαση;
Η οικονομική κατάσταση των γονέων – Ποιος μπορεί να καλύψει καλύτερα τις ανάγκες του παιδιού;
Η επιθυμία του παιδιού – Ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά του.
Πότε μπορεί το παιδί να αλλάξει γνώμη;
Ακόμα και αν έχει ήδη ληφθεί μια δικαστική απόφαση, το παιδί μπορεί να ζητήσει αλλαγή στην επιμέλεια, υπό προϋποθέσεις. Αυτό μπορεί να γίνει αν:
Το παιδί μεγαλώνει και νιώθει πιο κοντά στον άλλο γονέα.
Υπάρχουν σοβαρές αλλαγές στις συνθήκες διαβίωσης (π.χ. μετακόμιση, ασθένεια).
Ο γονέας που έχει την επιμέλεια δεν ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις του.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, μπορεί να υποβληθεί νέα δικαστική αίτηση για τροποποίηση της επιμέλειας.
Τι συμβαίνει στην κοινή επιμέλεια;
Η κοινή επιμέλεια γίνεται όλο και πιο συχνή στην Ελλάδα, ειδικά όταν οι γονείς μπορούν να συνεργαστούν. Σε αυτήν την περίπτωση, το παιδί δεν χρειάζεται να διαλέξει με ποιον θα μείνει, αφού και οι δύο γονείς έχουν ίσο ρόλο στην καθημερινότητά του.
Αν όμως το παιδί φτάσει σε ηλικία που θέλει να μένει περισσότερο με τον έναν γονέα, μπορεί να εκφράσει αυτή την επιθυμία, και οι γονείς μπορούν να το συζητήσουν ή να προσφύγουν στο δικαστήριο.
Συμπέρασμα
Το παιδί δεν έχει απόλυτη εξουσία να αποφασίσει με ποιον γονέα θα μείνει, αλλά η γνώμη του λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, ειδικά από την ηλικία των 12 ετών και άνω. Το δικαστήριο εξετάζει πολλούς παράγοντες και πάντα αποφασίζει με γνώμονα το καλύτερο συμφέρον του παιδιού. Σε περιπτώσεις που το παιδί επιθυμεί αλλαγή στην επιμέλεια, μπορεί να το ζητήσει, αλλά η τελική απόφαση ανήκει στο δικαστήριο.
