Η νόμιμη μοίρα είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα που προστατεύει τα στενά συγγενικά πρόσωπα του θανόντα, διασφαλίζοντας ότι θα λάβουν ένα ελάχιστο μέρος της κληρονομιάς, ακόμη και αν ο θανών τους αποκλείσει από τη διαθήκη. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου μπορεί να συμβεί αποκλήρωση, δηλαδή η οριστική απομάκρυνση κάποιου κληρονόμου από την κληρονομιά. Σε αυτό το άρθρο, θα δούμε τι ισχύει για τη νόμιμη μοίρα και την αποκλήρωση σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία.
Τι Είναι η Νόμιμη Μοίρα
Η νόμιμη μοίρα αποτελεί το ελάχιστο μερίδιο της κληρονομιάς που πρέπει να δοθεί στους στενούς συγγενείς, ανεξάρτητα από το τι αναφέρει η διαθήκη. Αυτή η πρόβλεψη ισχύει κυρίως για τα τέκνα, τους γονείς και τον σύζυγο του θανόντα.
- Ποσοστό της κληρονομιάς: Η νόμιμη μοίρα αντιστοιχεί στο μισό από το μερίδιο που θα έπαιρνε ο κληρονόμος αν δεν υπήρχε διαθήκη. Για παράδειγμα, αν το τέκνο κληρονομούσε 100% χωρίς διαθήκη, δικαιούται τουλάχιστον το 50% με διαθήκη.
- Προστασία των συγγενών: Σκοπός της νόμιμης μοίρας είναι να προστατεύσει τους κληρονόμους από τον πλήρη αποκλεισμό από την κληρονομιά, ειδικά σε περιπτώσεις όπου ο θανών επιθυμεί να αφήσει την περιουσία του σε άλλους.
Ποιους Αφορά η Νόμιμη Μοίρα
Η νόμιμη μοίρα αφορά μόνο συγκεκριμένα πρόσωπα που έχουν άμεση σχέση με τον θανόντα.
- Τα τέκνα: Τα παιδιά του θανόντα έχουν πάντα δικαίωμα στη νόμιμη μοίρα, ακόμη και αν υπάρχει διαθήκη που τους αποκλείει.
- Ο σύζυγος: Ο επιζών σύζυγος επίσης έχει δικαίωμα στη νόμιμη μοίρα, διασφαλίζοντας ένα μερίδιο της κληρονομιάς.
- Οι γονείς: Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν τέκνα, οι γονείς του θανόντα μπορούν να διεκδικήσουν τη νόμιμη μοίρα.
Τι Είναι η Αποκλήρωση
Η αποκλήρωση είναι η νομική πράξη μέσω της οποίας ο θανών αποκλείει κάποιον συγγενή από την κληρονομιά του. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από τη διαθήκη, αλλά πρέπει να υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι που ορίζει ο νόμος.
- Νομικοί λόγοι: Για να γίνει αποκλήρωση, πρέπει να υπάρχουν σοβαροί λόγοι, όπως εγκληματικές πράξεις κατά του θανόντα ή πλήρης αποξένωση.
- Αναφορά στη διαθήκη: Ο θανών πρέπει να αναφέρει ρητά στη διαθήκη του τους λόγους αποκλήρωσης, αλλιώς η αποκλήρωση μπορεί να ακυρωθεί από το δικαστήριο.
Πότε Επιτρέπεται η Αποκλήρωση
Η αποκλήρωση δεν μπορεί να γίνει αυθαίρετα. Ο νόμος προβλέπει συγκεκριμένες περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να αποκλειστεί κάποιος από την κληρονομιά.
- Εγκληματική συμπεριφορά: Αν το τέκνο ή ο σύζυγος έχει διαπράξει εγκληματικές πράξεις κατά του θανόντα, όπως απόπειρα δολοφονίας, η αποκλήρωση είναι δυνατή.
- Αποξένωση: Σε περιπτώσεις όπου το τέκνο ή ο σύζυγος έχουν αποξενωθεί πλήρως από τον θανόντα και δεν έχουν καμία σχέση μαζί του, η αποκλήρωση μπορεί να θεωρηθεί δικαιολογημένη.
Πώς Προστατεύεται η Νόμιμη Μοίρα
Παρόλο που η αποκλήρωση είναι δυνατή, η νόμιμη μοίρα προστατεύεται αυστηρά από τον νόμο. Αν κάποιος δικαιούχος της νόμιμης μοίρας αποκλειστεί από τη διαθήκη χωρίς έγκυρο λόγο, μπορεί να προσφύγει νομικά.
- Αγωγή για νόμιμη μοίρα: Ο κληρονόμος που έχει αποκλειστεί από τη διαθήκη μπορεί να υποβάλει αγωγή για να διεκδικήσει το ελάχιστο μερίδιο που του αναλογεί.
- Ακύρωση της αποκλήρωσης: Αν δεν υπάρχουν έγκυροι λόγοι αποκλήρωσης ή αν οι λόγοι δεν αναφέρονται σωστά στη διαθήκη, η αποκλήρωση μπορεί να ακυρωθεί.
Νομικές Διαδικασίες για την Αποκλήρωση
Σε περίπτωση διαμάχης σχετικά με τη νόμιμη μοίρα και την αποκλήρωση, οι κληρονόμοι έχουν τη δυνατότητα να καταφύγουν στο δικαστήριο. Η δικαστική διαδικασία μπορεί να καθορίσει αν η αποκλήρωση είναι έγκυρη ή αν πρέπει να αποδοθεί η νόμιμη μοίρα.
- Δικαστική απόφαση: Το δικαστήριο εξετάζει την περιουσία και τη διαθήκη του θανόντα και αποφασίζει αν η αποκλήρωση ήταν έγκυρη.
- Επικύρωση διαθήκης: Αν η διαθήκη αναφέρει σωστά τους λόγους αποκλήρωσης και δεν υπάρχει αμφιβολία για τη νομιμότητά της, η αποκλήρωση μπορεί να επικυρωθεί από το δικαστήριο.
Τι Προβλέπουν τα Άρθρα 1825, 1827 και 1829 ΑΚ
- Άρθρο 1825 ΑΚ: Καθορίζει την έννοια της νόμιμης μοίρας και διασφαλίζει ότι τα στενά συγγενικά πρόσωπα του θανόντα δικαιούνται ένα ελάχιστο κληρονομικό μερίδιο, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο της διαθήκης.
- Άρθρο 1827 ΑΚ: Δίνει τη δυνατότητα στον δικαιούχο της νόμιμης μοίρας να ζητήσει την ακύρωση των διατάξεων της διαθήκης που παραβιάζουν αυτό το δικαίωμά του. Δηλαδή, εάν η διαθήκη προσπαθήσει να αποκλείσει έναν μεριδούχο από τη νόμιμη μοίρα του, το μέρος αυτό της διαθήκης είναι άκυρο.
- Άρθρο 1829 ΑΚ: Αναφέρεται στις επιβαρύνσεις που μπορεί να επιβάλλονται στη νόμιμη μοίρα, όπως χρέη ή υποχρεώσεις, οι οποίες επίσης θεωρούνται άκυρες αν δεν είναι σύμφωνες με το δικαίωμα της νόμιμης μοίρας.
Συμπέρασμα
Η νόμιμη μοίρα και η αποκλήρωση είναι δύο βασικές έννοιες του κληρονομικού δικαίου που ρυθμίζουν τις κληρονομικές διαφορές. Ενώ η νόμιμη μοίρα προστατεύει τα δικαιώματα των στενών συγγενών, η αποκλήρωση επιτρέπει στον θανόντα να αποκλείσει κάποιον από την κληρονομιά του, εφόσον υπάρχουν σοβαροί λόγοι. Οι κληρονόμοι που αισθάνονται ότι αποκλείστηκαν άδικα μπορούν να προσφύγουν στη δικαιοσύνη για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.