Ο τίτλος του 16ου Κεφαλαίου του νέου Ποινικού Κώδικα αναφέρεται στην προστασία της σωματικής ακεραιότητας του ανθρώπου. Η σωματική ακεραιότητα κατανοείται ως η μορφική και λειτουργική ακεραιότητα του ανθρώπινου οργανισμού, η οποία μπορεί να θιγεί τόσο με την πρόκληση σωματικών κακώσεων όσο και με τη βλάβη της υγείας. Αυτό σημαίνει ότι προστατεύεται τόσο η εξωτερική υλική υπόσταση του σώματος όσο και η εσωτερική λειτουργία του. Ο νέος Ποινικός Κώδικας, όπως κωδικοποιήθηκε με τον Ν. 4619/2019 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου 2019, εισάγει σημαντικές αλλαγές στη νομοθεσία περί σωματικής βλάβης, καθορίζοντας τις κατηγορίες και τις ποινές με μεγαλύτερη σαφήνεια.
Σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα, ως σωματική βλάβη τυποποιούνται βασικές κατηγορίες:
- Σωματική κάκωση: Αυτή αναφέρεται στην εξωτερική εμφάνιση του σώματος, δηλαδή σε τραυματισμούς που είναι ορατοί και επηρεάζουν την μορφή του σώματος.
- Βλάβη της υγείας: Αυτή αναφέρεται στη λειτουργία των εσωτερικών οργάνων και αφορά κάθε είδους εσωτερική βλάβη που επηρεάζει την υγεία του ατόμου, ακόμα και αν δεν είναι ορατή εξωτερικά.
Η απλή σωματική βλάβη, όπως ορίζεται στο άρθρο 308 παράγραφος 1 εδάφιο α΄ του Ποινικού Κώδικα, περιλαμβάνει τις περιπτώσεις εκείνες όπου η σωματική βλάβη δεν είναι ιδιαιτέρως σοβαρή. Πρόκειται για περιπτώσεις όπου οι βλάβες δεν προκαλούν σημαντική ή μακροχρόνια αναπηρία ή κίνδυνο για τη ζωή του ατόμου, αλλά είναι επαρκώς σοβαρές ώστε να τιμωρηθούν ποινικά.
Ποια είναι τα είδη της σωματικής βλάβης;
Υπάρχουν έξι βασικά είδη σωματικής βλάβης, τα οποία είναι:
- Απλή σωματική βλάβη
- Απρόκλητη σωματική βλάβη
- Επικίνδυνη σωματική βλάβη
- Βαριά σωματική βλάβη, με υποκατηγορία την βαριά σκοπούμενη ή επιδιωκόμενη σωματική βλάβη
- Θανατηφόρος σωματική βλάβη
- Σωματική βλάβη εξ αμελείας
Απλή σωματική βλάβη
Για να κατανοήσουμε την έννοια της απλής σωματικής βλάβης, θα την συγκρίνουμε με την έννοια της έμπρακτης εξύβρισης. Στην έμπρακτη εξύβριση, υπάρχει μια ενέργεια που επηρεάζει το σώμα του θύματος, η οποία όμως είναι περισσότερο προσβλητική παρά βλαβερή. Αυτές οι ενέργειες προκαλούν στιγμιαίο πόνο ή ταπείνωση, αλλά δεν επιφέρουν μόνιμη βλάβη στο σώμα. Παραδείγματα τέτοιων ενεργειών είναι το χαστούκι, το φτύσιμο, η ρίψη αντικειμένων, το κούρεμα χωρίς συναίνεση, το τράβηγμα μαλλιών ή αυτιών, και το τσίμπημα που δεν προκαλεί μελάνιασμα.
Διαφορές με την έμπρακτη εξύβριση
Σε αντίθεση με την έμπρακτη εξύβριση, η απλή σωματική βλάβη περιλαμβάνει ενέργειες που προκαλούν ορατή βλάβη στο σώμα του θύματος και δεν είναι πλέον αβλαβείς. Στην περίπτωση της απλής σωματικής βλάβης, η ενέργεια του δράστη αφήνει σημάδια στο σώμα του θύματος. Τέτοια σημάδια μπορεί να περιλαμβάνουν εκδορές, σχισίματα, εκχυμώσεις (μελανιές), κατάγματα ή διαστρέμματα. Παραδείγματα τέτοιων ενεργειών είναι η γροθιά στο μάτι που προκαλεί μελανιά ή το χτύπημα με ραβδί στο χέρι που προκαλεί πληγή.
Με βάση τον παραπάνω ορισμό, η απλή σωματική βλάβη καλύπτει μια ευρεία γκάμα από σωματικές κακώσεις και βλάβες της υγείας που δεν είναι ιδιαίτερα σοβαρές, αλλά εξακολουθούν να αποτελούν παραβιάσεις της προστατευόμενης έννομης αγαθής της σωματικής ακεραιότητας.
Απρόκλητη Σωματική Βλάβη
Η απρόκλητη σωματική βλάβη συμβαίνει όταν ο δράστης επιτίθεται σε ένα θύμα χωρίς να υπάρχει προηγούμενη γνωριμία ή οποιαδήποτε αφορμή που θα μπορούσε να προκαλέσει το έγκλημα. Πρόκειται για επιθέσεις που γίνονται “στα καλά καθούμενα,” χωρίς να υπάρχει καμία κοινωνική πρόκληση από το θύμα. Για παράδειγμα, αν κάποιος ξυλοκοπήσει μια νεαρή γυναίκα επειδή του θύμισε την πρώην σύζυγό του, αυτό θεωρείται απρόκλητη σωματική βλάβη.
Επικίνδυνη Σωματική Βλάβη
Η επικίνδυνη σωματική βλάβη χαρακτηρίζεται από τον επικίνδυνο τρόπο τέλεσης του εγκλήματος, όπου τιμωρείται η δυνατότητα πρόκλησης κινδύνου για τη ζωή του θύματος, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Η επικινδυνότητα κρίνεται από:
- Το μέσο που χρησιμοποιήθηκε (π.χ. βαριοπούλα, ακόμα κι αν δεν χτύπησε το θύμα).
- Το μέρος του σώματος που επλήγη (π.χ. χτύπημα με σουγιά στο λαιμό).
- Η ένταση του χτυπήματος (π.χ. ρίψη μεγάλων αντικειμένων σε κινούμενο όχημα).
- Ο τόπος (π.χ. χτύπημα σε χείλος γκρεμού).
- Άλλες περιστάσεις που εντείνουν την επικινδυνότητα.
Βαριά Σωματική Βλάβη
Η βαριά σωματική βλάβη συμβαίνει όταν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος που έχει δημιουργηθεί πραγματικά, όπως χρόνια αναπηρία, μόνιμη αναπηρία ή ακρωτηριασμός. Το έγκλημα αυτό δεν παραμένει θεωρητικό αλλά γίνεται πραγματικότητα, στοιχειώνοντας τις ζωές των θυμάτων για πολλά χρόνια ή ακόμα και ισοβίως. Για παράδειγμα, αν κάποιος δαγκώσει το αυτί του θύματος προκαλώντας σχεδόν ολική αποκοπή, αυτό θεωρείται βαριά σωματική βλάβη ακόμα και αν γίνει επιτυχής επέμβαση συγκόλλησης. Το θύμα μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση, όπως αρθροπλαστική γόνατος.
Βαριά Σκοπούμενη Σωματική Βλάβη
Υποκατηγορία της βαριάς σωματικής βλάβης είναι η βαριά σκοπούμενη σωματική βλάβη, όπου ο δράστης επιδιώκει να προκαλέσει μόνιμη αναπηρία ή ακρωτηριασμό στο θύμα. Για παράδειγμα, ένας οδηγός πέφτει σκόπιμα με το αυτοκίνητό του σε μοτοσυκλέτα, με σκοπό να αφήσει το θύμα σε αναπηρική καρέκλα για λόγους εκδίκησης.
Θανατηφόρος Σωματική Βλάβη
Η θανατηφόρος σωματική βλάβη είναι ένα έγκλημα που διακρίνεται από το αποτέλεσμα του, όπου ο δράστης επιδιώκει τη σωματική βλάβη, αλλά τελικά προκαλεί τον θάνατο του θύματος. Υπάρχει δηλαδή πρόθεση για τη σωματική βλάβη και αμέλεια για το βαρύτερο αποτέλεσμα, δηλαδή τον θάνατο.
Σωματική Βλάβη εξ’ Αμελείας
Η σωματική βλάβη εξ’ αμελείας συμβαίνει όταν ο δράστης, χωρίς να το θέλει, προκαλεί τραυματισμό λόγω αμέλειας. Για παράδειγμα, σε ένα τροχαίο ατύχημα, αν ο οδηγός παραβιάσει τους κανόνες οδικής κυκλοφορίας και δεν έχει την προσοχή του τεταμένη, μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό σε έναν πεζό επειδή δεν κατάφερε να τον αποφύγει εγκαίρως.
